Na ogół, im wcześniejsze rozpoznanie nowotworu i wdrożenie leczenia, tym większa szansa dla pacjenta. Z tego powodu dobra diagnostyka to podstawa. Na szczęście rozwój medycyny występuje także w tym kierunku i mamy coraz więcej bardzo skutecznych metod wykrywania chorób, w tym nowotworowych.
Badania obrazowe (podczas nich uzyskujemy obraz zmian) sąs zeroko rozwiniętą dziedziną. Wykorzystuje się je w diagnostyce i monitorowaniu wielu chorób, w tym także nowotworów. Wśród najbardziej znanych można wymienić:
· ultrasonografię (USG),
· tomografię komputerową (TK),
· rezonans magnetyczny (MR),
· badanie RTG (rentgen).
Obecnie, do dyspozycji pacjentów, dostępnych jest też wiele innych metod obrazowania.
Jest to badanie stosowane w diagnostyce nowotworów z zakresu medycyny nuklearnej (dziedziny, w której stosuje się promieniotwórcze znaczniki, aby uwidocznić funkcjonowanie organizmu). Podczas badania używa się niewielką ilość substancji radioaktywnej (promieniotwórczej), nazywanej radiofarmaceutykiem.To specjalny związek chemiczny, wykorzystywany do diagnozowania oraz leczenia. W onkologii często wykorzystuje się połączenietakiej cząstki promieniotwórczej z glukozą (cukrem prostym będącym podstawowymźródłem energii dla komórek). Robi się to ze względu na zwiększony metabolizmglukozy w komórkach nowotworowych.
PET umożliwia wykrycie początku choroby, podczas gdy tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny nie zawsze to umożliwia. Dzieje się tak, ponieważ w badaniu PET można wykryć zmiany biochemiczne w komórce, które pojawiają się już na początku choroby. W badaniu TK czy MR wykrywamy zmiany anatomiczne, które pojawiają się nieco później.
Ponadto, ze względu na małą ilość promieniowania, na jakie jest narażone pacjent, badanie uważa się za bezpieczne.
Badanie jest przeprowadzane w pozycji leżącej i przebiega następująco:
1. Pacjent dostaje dożylnie radiofarmaceutyk.
2. Następnie skaner porusza się nad badaną częścią ciała, a komputer analizuje dane.
3. Powstaje obraz badanego narządu lub tkanki.
Jest to kolejna metoda obrazowania z dziedziny medycyny nuklearnej. Służy do diagnozowania oraz monitorowania chorób. Tutaj także podaje się niewielką ilość substancji radioaktywnej w postaci radiofarmaceutyku.
W onkologii szczególną rolę odgrywa scyntygrafia kości. Głównie wykonuje się ją w celu diagnozowania przerzutów do kości. To czuła technika umożliwiająca wykrycie zmian we wczesnym stadium, jeszcze zanim będą one widoczne w klasycznym badaniu radiologicznym. Dodatkowym atutem jest fakt, że uzyskujemy obraz całego szkieletu, przy stosunkowo niskim narażeniu na promieniowanie. Przebieg badania wygląda następująco:
1. Pacjent dostaje dożylnie radiofarmaceutyk.
2. Maszyna ze specjalną kamerą przesuwa się nadleżącym pacjentem.
3. Komputer tworzy obraz zmian.
Mimo, że kilkadziesiąt lat temu było to niewyobrażalne, aktualnie potrafimy badać materiał genetyczny (nośnik informacji genetycznej) komórki oraz wykrywać występujące w nich mutacje (zmiany). W onkologii takie metody stosuje się w celu:
· badania predyspozycji rodzinnych zachorowania,
· diagnostyki nowotworu,
· prognozy przebiegu choroby,
· wyboru odpowiedniej terapii.
Choroba nowotworowa sama w sobie nie jest dziedziczna. Można odziedziczyć jedynie pewne predyspozycje do zachorowania na niektóre nowotwory, np. piersi, jajnika. Można podejrzewać występowanie predyspozycji rodzinnych do nowotworów, kiedy w rodzinie pojawiają się takie sytuacje jak:
· ten sam typ nowotworu występuje u osób blisko spokrewnionych (np. matka, córka),
· jedna osoba choruje na kilka nowotworów,
· w przypadku organów parzystych nowotwór pojawił się w obu organach (np. obie piersi),
· kilkoro członków rodziny choruje na nowotwory.
Warto pamiętać, że nawet jeśli u kogoś występuje potwierdzona predyspozycja zachorowania na jakiś typ nowotworu, nie oznacza to, że ta osoba na pewno zachoruje. Na powstawanie nowotworu wpływają również czynniki środowiskowe, więc styl życia ma tu ogromne znaczenie.
Dużym atutem diagnostyki molekularnej jest możliwość wykorzystania jej w celu wyboru najlepszego możliwego leczenia, dostosowanego do konkretnego typu nowotworu pacjenta. Obecnie w niektórych chorobach nowotworowych możemy wykorzystywać tzw. terapię celowaną (nowyrodzaj terapii, która działa bardzo wybiórczo). Przykładem jest stosowanie trastuzumabu w niektórych typach raka piersi. W trakcie takiej terapii pacjent doświadcza mniej skutków ubocznych niż przy klasycznej chemioterapii i radioterapii. Jednak bez zbadania charakterystyki molekularnej komórek nowotworowych takie leczenie nie byłoby możliwe.
1. Johns Hopkins Medicine:Positron Emission Tomography (PET).
2. NIH – National Institute ofBiomedical Imaging and Bioengineering: Nuclear Medicine. 2016. [Dostęp:26.07.22]
3. PWN: Radiofarmaceutyki. [Dostęp:26.07.22]
4. Zhu A., Lee D., Shim H. Metabolicpositron emission tomography imaging in cancer detection and therapy response.Seminars in oncology. 2011. 38(1), 55–69.
5. BetterHealth Channel: PET scan.[Dostęp: 26.07.22]
6. Szurowska E. Pozytonowatomografia emisyjna w onkologii z użyciem radiofarmaceutyków alternatywnych do18F-fluorodeoksyglukozy. Onkologia w Praktyce Klinicznej. 2013. 9(5), 197-199.
7. NIH-National Cancer Institute:scintigraphy. [Dostęp: 26.07.22]
8. Montilla-Soler J. L.,Makanji R.Skeletal Scintigraphy. Cancer control : journal of the Moffitt Cancer Center.2017.24(2), 137–146.
9. Van denWyngaert T. et al.: The EANM practice guidelines for bone scintigraphy. Eur JNucl Med Mol Imaging. 2016. 43: 1723-1738.
10. NIH-National Cancer Institute:molecular testing. [Dostęp: 26.07.22]
11. Siedlecki J. A. Diagnostyka molekularna nowotworów. Postępy Nauk Medycznych. 2011, 24(2), 88-93.
12. NIH-National Cancer Institute:Genetic Testing for Inherited Cancer Susceptibility Syndromes. 2019. [Dostęp:26.07.22]
13. Sokolenko A. P.,Imyanitov E. N.Molecular Diagnostics in Clinical Oncology. Frontiers in molecular biosciences,2018. 5, 76.
14. Mlak R., Krawczyk P., MilanowskiJ. Czynniki biochemiczne i genetyczne w diagnostyce i prognozowaniu przebieguchorób nowotworowych. Forum Medycyny Rodzinnej. 2010. 4(2), 122-134.
15. NIH-National Cancer Institute:Biomarker Testing for Cancer Treatment. 2021. [Dostęp: 27.07.22]
Zapraszamy do eksploracji różnorodnych tematów badań klinicznych dostępnych na naszej stronie. Odkryj nowe perspektywy zdrowia.
