Czy można zmniejszyć ryzyko nawrotu?

Zakończenie leczenia onkologicznego nie jest gwarancją, że nowotwór nie wróci. W tej sytuacji pewnie zastanawiasz się, czy istnieje jakiś sposób na zmniejszenie ryzyka nawrotu?

1. Osiągnięcie prawidłowej wagi. Część badań pokazuje, że nadwaga oraz otyłość mogą zwiększać ryzyko nawrotu oraz rozwinięcia się obrzęku limfatycznego. Chociaż schudnięcie nie daje pewności, że uda się uniknąć nawrotu, warto dążyć do utraty nadmiarowych kilogramów. Spadek masy ciała (w granicach normy) poprawia jakość życia i zmniejsza ryzyko zachorowania na wiele chorób, w tym na inne nowotwory.
2. Aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko nawrotu choroby oraz śmierci z powodu raka. Podnosi także jakość życia i obniża poziom zmęczenia. Oczywiście powinna być dostosowana do możliwości pacjentki.
3. Odpowiednie nawyki żywieniowe, czyli spożywanie większej ilość owoców, warzyw, produktów pełnoziarnistych i niskotłuszczowych wpływają korzystnie na stan odżywienia oraz masę ciała, co w konsekwencji przekłada się na obniżenie ryzyka nawrotu raka. Wiele kobiet zastanawia się, czy mogą spożywać produkty sojowe po raku piersi, ponieważ związki w nich zawarte mają właściwości podobne do estrogenów. Obecne badania sugerują, że spożywanie umiarkowanych ilości produktów sojowych jest bezpieczne dla osób, które przeżyły raka piersi.
4. Alkohol jest czynnikiem ryzyka zachorowania na nowotwory, w tym raka piersi, ale brakuje dowodów na to, by wpływał na prawdopodobieństwo nawrotu. Ponieważ jednak wiadomo, że picie nie jest dobre dla naszego zdrowia, Światowa Organizacja Zdrowia zaleca max. spożywanie 40 g czystego etanolu dziennie w przypadku mężczyzn i 20 g – kobiet. Powinno się także wyznaczać co najmniej 2 dni abstynencji w tygodniu
5. Rak piersi może bardzo godzić w Twoją sferę seksualną. Zmienia się Twoje ciało i na nowo musisz je poznać. Nawet jeżeli nie doszło do leczenia operacyjnego, prawdopodobnie przeszłaś chemioterapię lub terapię hormonalną, które mogły wpłynąć na poziom hormonów w Twoim organizmie i zmienić libido. Przede wszystkim daj sobie i partnerowi czas, postawcie w związku na otwartość i szczerość. Pomocna może być także psychoterapia. Jeżeli natura Twoich problemów jest bardziej fizjologiczna (jak np. suchość pochwy), spróbuj produktów nawilżających.

Ciąża po raku piersi:

1. Mimo że rak piersi najczęściej występuje u kobiet powyżej 50 roku życia, może dotyczyć również osób młodych, które rozważają macierzyństwo. Chociaż leczenie onkologiczne może utrudniać zajście w ciąże w przyszłości, nie jest ono niemożliwe. Aby zwiększyć szansę na późniejsze posiadanie potomstwa, warto o tym pomyśleć już przed rozpoczęciem leczenia. Do metod, które mogą ułatwić zajście w ciąże należy m.in. zamrażanie embrionów (po zapłodnieniu in vitro) lub krioprezerwacja oocytów (zamrożenie komórek jajowych, aby móc je w późniejszym czasie użyć do zabiegu in vitro).

Kiedy zaplanować ciążę?

1. Kobiety chcące zajść w ciążę zastanawiają się, czy jest jakiś margines czasu, który należy zachować pomiędzy zakończeniem leczenia a rozpoczęciem starań o dziecko. Co do tego nie ma ścisłych wytycznych, ale zaleca się odczekanie pewnego czasu. Ma to na celu zmniejszenie ryzyka, że w trakcie ciąży dojdzie do wznowy raka.
2. Generalnie kobietom z rakiem piersi z obecnością receptorów hormonalnych, zaleca się uzupełniającą terapie hormonalną przez 5-10 lat po początkowym leczeniu. Jeżeli pacjentce zależy na zajściu w ciążę, okres ten można skrócić do 2 lat. Po tym czasie należy odczekać kilka miesięcy przed próbą zajścia w ciążę. Nie jest to jednak reguła, a każdą decyzję należy podejmować po konsultacji lekarza z pacjentką w oparciu między innymi o wiek pacjentki, rodzaj raka piersi, planowaną liczbę dzieci, ryzyko nawrotu.

Czy ciąża zwiększa ryzyko nawrotu?

W trakcie ciąży poziom niektórych hormonów wzrasta, dlatego w przeszłości obawiano się, że może to przekładać się na wzrost ryzyka nawrotów nowotworów wrażliwych na estrogeny. Badania jednak nie wykazały, aby ciąża zwiększała ryzyko nawrotu raka.

Laktacja a rak piersi

1. Tak jak w przypadku ciąży, istniały obawy zwiększenia ryzyka nawrotu w trakcie karmienia piersią. Nie ma jednak na to dowodów. Co więcej, karmienie piersią (szczególnie rok lub dłużej) zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi.
2. Nie w każdym przypadku laktacja w ogóle będzie możliwa. Leczenie przeciwnowotworowe (chirurgia lub radioterapia) mogło zahamować produkcję mleka, a zmiany strukturalne piersi wywołać bolesność w trakcie karmienia lub trudności z uchwyceniem przez dziecka piersi.
3. Jeżeli przyjmujesz w danej chwili jakieś leki, np. terapię hormonalną, skonsultuj się z lekarzem, farmaceutą lub doradcą laktacyjnym, czy karmienie dziecka piersią będzie dla niego bezpieczne. Niektóre substancje mogą przenikać do mleka matki i wpływać na dziecko.

Terapia hormonalna

Niektóre kobiety przed menopauzą mogą doświadczać objawów menopauzy wywołanych działaniem chemioterapii lub hormonoterapii. Także kobiety po menopauzie mogą mieć objawy takie jak uderzenia gorąca, jeżeli wobec diagnozy raka piersi musiały odstawić hormonalną terapię zastępczą (HTZ). Przyjmowanie HTZ w celu łagodzenia objawów menopauzy może nie być do końca bezpieczne. Istnieje związek miedzy przyjmowaniem HTZ, a zwiększonym ryzykiem nawrotów. Z tego powodu lekarze raczej nie zalecają HTZ. Oczywiście każdy przypadek jest inny i lekarz wraz z pacjentką powinni rozważyć czy przeważają korzyści z wdrożenia HTZ, czy jednak ryzyko jest większe. W łagodzeniu objawów menopauzy mogą pomóc:

1. ćwiczenia,
2. techniki relaksacyjne,
3. niehormonalne leki (np. niektóre leki przeciwdepresyjne),
4. lubrykanty, żele intymne.

‍

Wizyta w poradni

W przypadku wątpliwości co do ryzyka zachorowania, warto skonsultować to z lekarzem rodzinnym lub zapisać się na wizytę do onkologa. Dzięki takiej wizycie lekarz oszacuje ryzyko choroby i może zlecić badanie w poradni genetycznej. Takie badanie jest darmowe i refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Można je również wykonać prywatnie, z pełną odpłatnością. Cena takiego testu wynosi około 400 zł. Jeżeli jest to możliwe, wykonanie takiego testu warto rozpocząć od osoby z rodziny, która jest dotknięta chorobą. Powodem jest łatwiejsze rozpoznanie lokalizacji, w którym konkretnym miejscu danego genu zaistniała mutacja. Badanie jest proste i polega jedynie na pobraniu próbki krwi żylnej.

‍

‍

Wykaz źródeł

American Cancer Society: Can I Lower My Risk of Breast CancerProgressing or Coming Back? 2022 [dostęp 10.07.2022]

Dieli-Conwright CM, Lee K, KiwataJL. Reducing the Risk of Breast Cancer Recurrence: an Evaluation of the Effectsand Mechanisms of Diet and Exercise. Curr Breast Cancer Rep. 2016;8(3):139-150

Shu XO, Zheng Y, Cai H, Gu K,Chen Z, Zheng W, Lu W. Soy food intake and breast cancer survival. JAMA. 2009Dec 9;302(22):2437-43.

American Cancer Society: BodyImage and Sexuality After Breast Cancer. 2022 [dostęp 10.07.2022]

Litwiniuk M, Niwińska A:Macierzyństwo kobiet leczonych wcześniej z powodu raka piersi. Onkologia wpraktyce. 2007. Tom 3, nr 1, 23–27

American Cancer Society:Pregnancy After Breast Cancer. 2022 [dostęp 10.07.2022]

Poggio F et al.: Safety ofsystemic hormone replacement therapy in breast cancer survivors: a systematicreview and meta-analysis. Breast Cancer Res Treat. 2022 Jan;191(2):269-275.

Breastcancer.org: Hormonereplacement therapy and breast cancer risk. 2022 [dostęp 26.07.2022

American Cancer Society:Menopausal Hormone Therapy After Breast Cancer. 2022 [dostęp 10.07.2022]

https://www.komen.org/breast-cancer/survivorship/health-concerns/sex-intimacy/[dostęp 10.07.2022]

‍