Dieta i żywienie pacjenta z nowotworem – obalamy mity
Wokół odżywiania w chorobie nowotworowej wyrosło wiele mitów. W tym artykule postaramy się z nimi zmierzyć oraz pokazać jak powinna wyglądać dieta pacjenta onkologicznego.
Spadek wagi
Mitem jest, że w trakcie choroby nowotworowej spadek wagi jest procesem naturalnym, a nawet pożądanym. Według niektórych informacji zmniejszenie masy ciała i ograniczenie spożywanych kalorii daje pozytywne efekty, ponieważ chudnąc „głodzi” się raka. Nic bardziej mylnego! Rak zawsze znajdzie źródło energii, która będzie umożliwiała mu wzrost. Głodzenie się nie sprawi, że nowotwór nie zostanie ograniczony, ale organizm będzie osłabiony, przez co walka z rakiem będzie jeszcze cięższa.
Dlaczego osoby z rakiem chudną?
Jest wiele przyczyn utraty wagi w trakcie choroby nowotworowej. Przykładami są:
- zmniejszony apetyt,
- trudności ze spożywaniem posiłków,
- dolegliwości bólowe ze strony przewodu pokarmowego,
- nieprzyjemne objawy gastryczne (np. nudności, wymioty),
- dostarczanie niedostatecznej ilości składników odżywczych, przy jednoczesnym zwiększonym zapotrzebowaniu,
- wczesna sytość związana z uciskiem guza na śledzionę lub wątrobę,
- zmiany na poziomie komórkowym.
Kacheksja nowotworowa
Według niektórych statystyk nawet co drugi pacjent onkologiczny może doświadczać kacheksji. Pod tym terminem kryje się wyniszczenie organizmu, na które składa się m.in.: spadek wagi, utrata masy mięśniowej, osłabienie, obniżona odporność. Zanim dojdzie jednak do kacheksji, występuje prekacheksja, czyli utrata masy ciała o ponad 5% w przeciągu ostatnich 6 miesięcy.
Dieta
Sposób żywienia osoby chorej na raka nie różni się drastycznie od ogólnych zasad zdrowego odżywiania. Do każdego przypadku należy podchodzić indywidualnie, uwzględniając dotychczasowe nawyki, stan odżywienia, historię choroby i specyfikę konkretnego nowotworu. Ogólnie, większości pacjentów onkologicznych zaleca się:
- odpowiednio zwiększyć bilans energetyczny – u pacjenta onkologicznego bez cech wyniszczenia zapotrzebowanie wynosi ok. 25-35 kcal/kg masy ciała na dobę, zaś u osoby z kacheksją 40-45 kcal/kg,
- zwiększyć spożywaną ilość białka – chory na raka powinien dostarczać ok. 1,3 g białka na kilogram masy ciała, najlepiej uwzględniając w tym 50% białka pochodzenia zwierzęcego i 50% roślinnego,
- spożywać posiłki lekkostrawne unikać jedzenia smażonego, wędzonego,
- pić co najmniej 2 litry płynów dziennie,
- ograniczyć spożywanie cukrów prostych (do 10% energii dostarczanej z pokarmem),
- ograniczyć spożycie soli, ponieważ może podrażniać błonę śluzową przewodu pokarmowego oraz zwiększać ryzyko zachorowania na raka żołądka.
Jeśli nie jesteś pewien, jak powinna wyglądać Twoja dieta w trakcie choroby nowotworowej, poproś o pomoc lekarza lub udaj się do dietetyka.
Co jeśli pokarm nie wystarcza?
Jak już wspomniano, osoby chore na raka spotykają wiele trudności z zakresu żywienia. Jeśli spożywanie tradycyjnych posiłków nie wystarczy do zaspokojenia dziennego zapotrzebowania na kalorie lub pacjent cierpi z powodu braku apetytu, należy rozważyć inne opcje.
„Wzmocnienie” diety
Pierwszym krokiem, jaki należy podjąć, jeśli tradycyjna dieta nie wystarczy, jest włączenie do diety naturalnych produktów o dużej kaloryczności, np. masła, żółtka jaja, orzechów lub wzbogacenie jadłospisu o doustne suplementy pokarmowe. To płyny, których zadaniem jest uzupełnianie diety. Ich główną cechą jest skoncentrowanie dużej ilości energii (kalorii) w małej objętości produktu. Między sobą różnią się kalorycznością, zawartością poszczególnych składników oraz smakiem. Można je pić lub dodawać do innych posiłków.
Żywienie dojelitowe
Kiedy spożywanie pokarmów drogą ustną jest niemożliwe, lekarz może zalecić żywienie dojelitowe. Podanie następuje do żołądka lub jelita cienkiego przez zgłębnik (giętki przewód) nosowo-żołądkowy lub nosowo-jelitowy. Jeśli nieuniknione jest żywienie dojelitowe przez ponad miesiąc lub założenie zgłębnika nie jest możliwe, konieczne może okazać się wykonanie odżywczej przetoki jelitowej. Jest to połączenie między górnym odcinkiem przewodu pokarmowego (przełykiem, żołądkiem lub jelitem czczym) a skórą brzucha.
Żywienie pozajelitowe
Żywienie pozajelitowe polega na podawaniu składników odżywczych przez kroplówkę. Może być uzupełnieniem żywienia przez przewód pokarmowy lub jedynym źródłem energii.
Dieta jako profilaktyka
Odpowiednie żywienie powinno być ważnym elementem życia codziennego nie tylko dla osób chorych, ale także dla osób zdrowych oraz po przebytej chorobie. Nieprawidłowa dieta stanowi czynnik ryzyka niektórych chorób, w tym onkologicznych.
Waga
Otyłość (wartość wskaźnikach BMI powyżej 30) jest czynnikiem ryzyka wielu nowotworów, w tym: szpiczaka mnogiego, raka piersi, nerki, macicy i jajnika, a także nowotworów przewodu pokarmowego. Ponadto zwiększa prawdopodobieństwo nawrotów raka i śmiertelności.
Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna daje szanse na dłuższe życie u osób, które pokonały raka. Wiąże się także ze zmniejszonym ryzykiem zachorowania. Sport nie tylko pozytywnie wpływa na bilans kaloryczny, ale także m.in. wzmacnia układ odpornościowy. Najlepsze efekty daje regularna aktywność fizyczna 5 dni w tygodniu, trwająca 30-60 minut.
Wykaz źródeł
Cancer Council: Is a fasting diet beneficial to cancer patients? [dostęp 13.05.2022]
Jatoi AJ et al.: Pathogenesis, clinical features, and assessment of cancer cachexia. 2022. UpToDate [dostęp 13.05.2022]
Loprinzi CL et al.: Management of cancer anorexia/cachexia. 2021. UpToDate [dostęp 13.05.2022]
Kłęk S, Jankowski M, Kruszewski WJ et al. Clinical nutrition in oncology: Polish recommendations. 2015. Oncol Clin Pract; 11: 172–188.
Arends J et al.” ESPEN guidelines on nutrition in cancer patients. 2017. Clinical Nutrition 36, 11-48.
Ligibel J et al.: The roles of diet, physical activity, and body weight in cancer survivors. 2022. UpToDate [dostęp 13.05.2022]
Colditz GA et al.: Overview of cancer prevention. 2021. UpToDate [dostęp 13.05.2022]
